زعفران به عنوان یک گنجینه طبیعی، با رنگ طلایی و عطر بی‌نظیرش، توانسته است به عنوان یکی از ادویه‌هایی محبوب و با ارزش در دسته‌بندی صنایع غذایی جا بگیرد. زعفران علاوه بر طعم و رنگ برجسته‌ای که به غذاها می‌بخشد، از خواص بسیاری نیز برخوردار است. از جمله خواص دارویی زعفران، می‌توان به خاصیت ضد اکسیدان، پیشگیری از بیماری‌ها، اثرات ضد التهابی و آرامش‌بخشی آن اشاره کرد. علاوه براین به‌خاطر خاصیت رنگ‌دهی فوق‌العاده، در صنایعی مانند نساجی نیز کاربردهای متنوعی دارد. رنگ‌های قرمز و طلایی که از زعفران به دست می‌آیند، در تولید پارچه‌ها و بافت‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرند!
ترکیبات شیمیایی زعفران
زعفران یک گیاه با خواص دارویی و ارزش غذایی بالا است که ترکیبات شیمیایی متنوعی از جمله کروسین، پیکروکروسین، سافرانال، پیکروسافرین و آلفا-کروسین را در خود جای داده است. مواد موثر موجود در زعفران باعث می‌شوند که این محصول حاوی خواص ضد التهابی، ضد اکسیدانی، ضد سرطانی و خواص مفید دیگری باشد که از آن برای بهبود سلامتی و همچنین طعم و عطر غذاها استفاده می‌کنند.
کروسین زعفران
کروسین یک ترکیب آلی است که به عنوان رنگ دهنده اصلی زعفران شناخته می‌شود. این ترکیب شیمیایی از خانواده آلکالوئیدها بوده و مسئول ایجاد رنگ زرد پررنگ در زعفران می‌باشد. کروسین تا ۶۰ درصد از رنگ زعفران را تشکیل می‌دهد. علاوه بر این، کروسین دارای خواص ضد اکسیدانی قوی است که می‌تواند در مقابل آسیب‌های اکسیداتیو و رادیکال‌های آزاد از بدن محافظت کند. این ترکیب همچنین ممکن است خواص ضد التهابی و ضد سرطانی نیز داشته باشد.
پیکروکروسین زعفران
پیکروکروسین نیز یک ترکیب آلی است که در زعفران یافت می شود و نقش مهمی در ایجاد رنگ زرد زعفران دارد. این ترکیب به عنوان یک گلوکوزید شناخته می‌شود و مسئولیت اصلی ایجاد رنگ زعفران را برعهده دارد. پیکروکروسین دارای خواص ضد التهابی بوده و ممکن است به عنوان یک داروی ضد التهابی طبیعی عمل کند. همچنین خاصیت ضد اکسیدانی نیز به آن نسبت داده شده است.
سافرانال در زعفران
سافرانال یک ترکیب آروماتیک است که در زعفران به مقدار کمتری یافت می‌شود. این ترکیب احتمالاً در ایجاد عطر و طعم خاص زعفران نقش دارد. همچنین، سافرانال دارای خواص ضد التهابی بوده و ممکن است به عنوان یک داروی ضد التهابی و ضد سرطانی طبیعی عمل کند.
آلفا-کروسین
آلفا-کروسین یکی دیگر از ترکیبات مهم زعفران است که در رنگ‌دهی آن نقش دارد. این ترکیب نیز از خانواده آلکالوئیدها است. آلفا-کروسین از خواص ضد التهابی برخوردار بوده و ممکن است در درمان برخی بیماری‌های التهابی مانند آرتریت روماتوئید و التهاب مزمن روده کمک کننده باشد.
این ترکیبات شیمیایی، همراه با سایر ترکیبات موجود در زعفران، باعث می‌شوند که این محصول دارای خواص دارویی و غذایی مفید باشد. برخی از این خواص شامل ضد التهابی، ضد اکسیدانی، ضد سرطانی، ضد میکروبی و ضد اسپاسم می‌شوند. در ادامه به بررسی خواص علمی زعفران می‌پردازیم.
آشنایی با خاصیت دارویی زعفران
زعفران، علاوه بر استفاده در آشپزی و طعم‌دهنده غذاها، از خواص دارویی و بهداشتی متعددی نیز برخوردار است. در ادامه، به برخی از فواید زعفران برای سلامتی که از نظر علمی تایید شده‌اند، می‌پردازیم.
ضد التهاب: ترکیبات موجود در زعفران، به‌خصوص کروسین، پیکروکروسین و سافرانال، خواص ضد التهابی قابل توجهی دارند. این ترکیبات که مهمترین خواص زعفران محسوب می‌شوند، می‌توانند به کاهش التهاب‌های مزمن در بدن کمک کنند و در درمان برخی بیماری‌های التهابی مانند آرتریت روماتوئید و التهاب مزمن روده مفید باشند.
ضد اکسیدان: ترکیبات موجود در زعفران، به‌خصوص کروسین و پیکروکروسین، می‌توانند از بدن در مقابل آسیب‌های اکسیداتیو و رادیکال‌های آزاد محافظت کنند. آنتی‌اکسیدان‌های موجود در زعفران می‌توانند به پیشگیری از بروز بیماری‌های قلبی، سرطان و بیماری‌های مرتبط با پیری زودرس کمک‌کننده باشند.
ضد سرطان: کروسین و پیکروکروسین موجود در زعفران، خواص ضد سرطانی دارند. این ترکیبات می‌توانند فرآیند رشد سلول‌های سرطانی را مهار و از تکثیر آن‌ها جلوگیری کنند.
تاثیر مثبت بر روح و روان: زعفران در گذشته به عنوان یک ضدافسردگی طبیعی شناخته می‌شد. ترکیبات موجود در زعفران می‌توانند در کاهش علائم افسردگی و اضطراب، بهبود خلق و خو و افزایش سطح سروتونین (یک عامل طبیعی مهم شادی آور برای بهبود خلق و خو) موثر باشند.
کنترل قند خون: ترکیبات موجود در زعفران، به‌خصوص کروسین، می‌توانند به بهبود حساسیت به انسولین، کاهش سطح قند خون و افزایش قدرت انسولین (هورمونی که در کنترل قند خون نقش دارد) کمک کنند.
تقویت سیستم ایمنی: ترکیبات آنتی‌اکسیدانی زعفران می‌توانند به کاهش التهاب و تقویت سیستم ایمنی بدن کمک کنند. همچنین، زعفران می‌تواند به افزایش تولید سلول‌های سفید خون کمک کرده و از بدن در مقابل عفونت‌ها و بیماری‌های مختلف محافظت کند.
اثر آرام‌بخش و خواب‌آور: زعفران خواص آرام بخشی دارد و می‌تواند در کاهش استرس و اضطراب، بهبود کیفیت خواب و تسکین اختلالات خواب موثر باشد.
خواص زعفران برای کودکان
تمامی خواصی که در بالا ذکر شده‌اند، برای کودکان نیز صدق می‌کنند. علاوه بر این‌ها، به دو خاصیت زیر می‌توان اشاره کرد.
تقویت استخوان: زعفران حاوی مواد مغذی مهمی مانند منیزیم، کلسیم، پتاسیم و ویتامین C است که همگی نقش مهمی در ساخت و استحکام استخوان‌ها دارند. مصرف منظم زعفران می‌تواند به تقویت استخوان‌ها کمک کرده و از مشکلات مربوط به کاهش تراکم و ضعف استخوان‌ها جلوگیری کند.
مشکلات تنفسی در کودکان: زعفران خواص ضد التهابی و آنتی‌باکتریالی دارد که می‌توانند در کاهش علائم مشکلات تنفسی در کودکان مفید باشند. مثلاً در صورت داشتن عفونت تنفسی مانند سرماخوردگی یا آنفولانزا، زعفران می‌تواند به عنوان یک ضد التهاب طبیعی عمل نماید و به تسکین علائمی مانند سرفه، آبریزش بینی و التهاب گلو کمک کند. همچنین، خواص ضد‌باکتریایی زعفران می‌توانند در کاهش خطر ابتلا به عفونت‌های تنفسی در کودکان موثر باشند.
استفاده از زعفران در کودکان باید با احتیاط و توجه به موارد زیر صورت گیرد:
سن کودک: استفاده از زعفران در کودکان زیر 6 ماه توصیه نمی‌شود. در این سن، سیستم گوارشی کودکان هنوز کامل نشده و مصرف زعفران ممکن است باعث تحریک معده و مشکلات گوارشی شود.
حساسیت و آلرژی: قبل از استفاده از زعفران برای کودکان، باید مطمئن شوید که کودک شما به آن حساسیت یا آلرژی نداشته باشد. برخی کودکان ممکن است به زعفران حساسیت نشان دهند و عوارض آلرژیکی مانند خارش، قرمزی پوست، تورم و تنگی نفس داشته باشند.
مقدار مصرف: استفاده از زعفران در غذاهای کودکان باید به میزان معقول و با توجه به توصیه‌های مربوطه باشد. مصرف زیاد زعفران در کودکان ممکن است به دلیل خاصیت گرمی آن، به مشکلات معده و گوارشی منجر شود.
دز مصرف زعفران چقدر است؟
توجه کنید که دزهای مصرف زعفران ممکن است بسته به شرایط فرد، وزن، سن و توصیه‌های پزشک، متفاوت باشد. همچنین در صورت مصرف داروهای خاص یا بروز عوارض جانبی، بهتر است با پزشک یا متخصص تغذیه خود مشورت کنید.
با این حال، دز مصرف زعفران به طور کلی در حدود 20-30 میلی‌گرم در روز (حدود 1-2 قاشق چای‌خوری) توصیه می‌شود؛ اما در برخی موارد خاص، می‌تواند بیشتر یا کمتر از این مقدار باشد. در زیر برخی از دوزهای مصرف زعفران براساس هدف استفاده آورده شده‌اند:
خلق و خو و روحیه: معمولاً 20-30 میلی‌گرم زعفران در روز (حدود 1-2 قاشق چای‌خوری) مصرف می‌شود.
خواب بهتر: مصرف 30 میلی‌گرم زعفران در روز (حدود 2 قاشق چای‌خوری) بهبود کیفیت خواب را تسهیل می‌کند.
کاهش اضطراب و افسردگی: برای این امر معمولاً 30 میلی‌گرم زعفران در روز (حدود 2 قاشق چای‌خوری) مناسب است. با این حال در صورت داشتن شرایط خاص، می‌تواند تا 60 میلی‌گرم در روز (حدود 4 قاشق چای‌خوری) افزایش یابد.
کاهش علائم قاعدگی: مصرف 30-50 میلی‌گرم زعفران در روز (حدود 2-3 قاشق چای‌خوری) می‌تواند بهبود علائم قاعدگی را تسهیل کند.
کاهش التهاب: مصرف 30-60 میلی‌گرم زعفران در روز (حدود 2-4 قاشق چای‌خوری) می‌تواند به کاهش التهاب‌های مزمن در بدن کمک کند.
کنترل قند خون: معمولاً 30-50 میلی‌گرم زعفران در روز (حدود 2-3 قاشق چای‌خوری) مصرف می‌شود. با این حال در صورت داشتن دیابت یا شرایط خاص دیگر، می‌توان مقدار مصرف را تا 100 میلی‌گرم در روز (حدود 6 قاشق چای‌خوری) افزایش داد.
نحوه استفاده از زعفران
یکی از راه‌های بهره‌مندی از خواص دارویی زعفران مصرف آن به‌صورت دم کرده است. برای تهیه آن، روش زیر را امتحان کنید:
قدم اول: تهیه زعفران دم کرده
- تا 2 قاشق چای‌خوری زعفران خشک را در یک فنجان آب جوش بریزید.
- آب را روی زعفران ریخته و اجازه دهید تا حدود 15 تا 20 دقیقه استراحت کند تا خواص خود را به آب بدهد.
- پس از مراحل بالا، آن را صاف کنید.
قدم دوم: مصرف زعفران دم کرده
می‌توانید زعفران دم کرده را به تنهایی یا به همراه عسل میل کنید.
عوارض مصرف زعفران
زعفران معمولاً به عنوان یک ماده طبیعی و بدون عوارض جانبی جدی شناخته می‌شود؛ اما در برخی موارد نادر، مصرف زعفران ممکن است باعث بروز عوارض جانبی شود.
حساسیت و واکنش‌های آلرژیک: در برخی افراد، مصرف زعفران می‌تواند باعث بروز واکنش‌های آلرژیک شود. این واکنش‌ها ممکن است شامل خارش، تورم صورت و لب‌ها، قرمزی پوست، سرفه، عطسه، ضعف ناگهانی و بی‌خوابی باشد.
افزایش خونریزی: مصرف زعفران ممکن است خونریزی را افزایش دهد؛ به‌خصوص در افرادی که قبلاً به مشکلات خونریزی مبتلا بوده‌اند یا در حال مصرف داروهای رقیق کننده خون هستند. در صورت تجربه خونریزی نامعمول یا شدید، مصرف زعفران را قطع کنید و به پزشک مراجعه نمایید.
افزایش فشار خون: مصرف زعفران ممکن است باعث افزایش فشار خون شود. افرادی که مشکل فشار خون بالا یا مشکلات قلبی دارند، باید قبل از مصرف زعفران با پزشک خود مشورت کنند و مقدار مناسب را تعیین نمایند.
اختلالات گوارشی: در برخی افراد مصرف زعفران ممکن است عوارض گوارشی مانند سوزش معده، نفخ، دل درد، اسهال و تهوع را به‌دنبال داشته‌باشد.
تداخل داروهایی: زعفران ممکن است با برخی داروها تداخل داشته باشد و اثربخشی یا عوارض داروها را تغییر دهد. بنابراین، در صورت مصرف همزمان داروهای دیگر، بهتر است با پزشک یا داروساز خود مشورت کنید.
کاربرد زعفران در صنعت
علاوه بر خواص دارویی زعفران که در صنعت داروسازی نقش مهمی دارد، زعفران به دلیل خواص رنگ‌دهی فوق‌العاده خود، در صنایع دیگر مانند ارایشی و بهداشتی، عطر سازی، غذایی و نساجی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است.
صنعت غذایی و نوشیدنی
زعفران به عنوان یک ادویه معروف در صنعت غذایی به کار می‌رود. این ادویه برای افزودن طعم، رنگ و عطر به محصولات غذایی استفاده می‌شود. به طور معمول، زعفران در تهیه غذاهایی مانند پلو، خورشت، آش و سس‌ها استفاده می‌شود. همچنین در تهیه شیرینی‌ها، کیک‌ها، بستنی، نان‌ها، آدامس و شکلات‌ها نیز ممکن است زعفران به عنوان عنصر اصلی یا تزئینی مورد استفاده قرار گیرد. به همین جهت یکی از ادویه های گران بهاست که متقاضیان زیادی در اکثر کشورها دارد. بر همین اساس صادرات زعفران یکی از مهمترین بخش ارزآوری را در کشور برعهده دارد.
استفاده از زعفران در صنعت نوشیدنی‌ها نیز رایج است. چای زعفران، آب زعفران و نوشیدنی‌های غیرالکلی می‌توانند با استفاده از زعفران تهیه شوند. زعفران به عنوان یک ماده طبیعی برای ایجاد طعم و رنگ گرم و طبیعی در این نوشیدنی‌ها استفاده می‌شود، که سبب می‌گردد آن‌ها، ظاهری جذاب و خوشمزه داشته باشند.
صنایع عطرسازی
زعفران به عنوان یک ماده با بوی ممتاز و طعم خاص، در صنعت عطرسازی استفاده می‌شود. این ادویه به عنوان یک نت اصلی یا ترکیبی در تولید عطرها و ادکلن‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. اسانس زعفران و عصاره آن از طریق فرآیندهای استخراج و تهیه خاص تولید شده و برای ایجاد بویی گرم، شیرین و طبیعی در عطرها استفاده می‌شود.
صنایع دستی و نساجی
زعفران در صنایع دستی نیز کاربردهای متنوعی دارد. برای مثال از زعفران می‌توان برای رنگ‌بری نخ‌ها و الیاف در هنرهای دستی مانند گلیم‌بافی، قالی‌بافی و تراشکاری استفاده کرد. همچنین زعفران می‌تواند در تولید جواهرات دست‌ساز و زیورآلاتی مانند گوشواره، دستبند و گردنبند‌ها استفاده شود. این کاربردها سبب افزایش ارزش افزوده و جذابیت محصولات دستی می‌گردند.
زعفران همچنین به عنوان رنگدانه طبیعی در صنعت نساجی کاربرد دارد. الیاف مختلف مانند پنبه، ابریشم و پشم می‌توانند با استفاده از زعفران رنگ‌بری شوند. این فرآیند به تولید پارچه‌هایی با رنگ طبیعی و جذاب کمک می‌کند. رنگ قرمز زعفران روی الیاف جذابیت زیادی دارد و می‌تواند در تولید لباس‌ها، روسری‌ها، رواندازها و محصولات نساجی دیگر استفاده شود.
صنایع رنگ
زعفران به عنوان یک رنگدانه طبیعی استفاده می‌شود. اسپانیا، ایران و کشورهایی در شمال آفریقا از جمله مهمترین کشورهای تولیدکننده زعفران هستند. رنگ قرمز تا نارنجی زعفران ناشی از ترکیبات فعال موجود در آن است. این رنگ قدرت رنگ‌بری بسیار بالایی دارد و به عنوان یک رنگدانه طبیعی در صنایع غذایی، رنگ‌های بافتی و رنگ‌های دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
صنعت داروسازی و آرایشی بهداشتی
زعفران به دلیل خواص دارویی و آنتی‌اکسیدانی که دارد، در صنعت داروسازی استفاده می‌شود. ترکیبات فعال موجود در زعفران می‌توانند به عنوان ضد التهاب، ضد اکسیداسیون، ضد میکروبی و ضد سرطان عمل کنند. زعفران به عنوان یک ماده طبیعی در تولید داروها و مکمل‌های غذایی برای درمان برخی بیماری‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. زعفران به دلیل خواص ضد التهابی، ضد اکسیدانی و آرامش‌بخشی برای پوست، در تولید محصولات آرایشی و بهداشتی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. این محصولات شامل صابون، کرم‌های پوست، روغن‌ها، محصولات مراقبت از پوست و لوازم آرایشی مانند رژلب، رژگونه و ماسک صورت می‌شوند.
خرید عمده زعفران مرغوب
امروزه به دلیل تقاضا و قیمت بالای زعفران شاهد زعفران های تقلبی هستیم که در بازار وجود دارد. در برخی از موارد مانند خرید زعفران فله توجه کنید که زعفران اصل و بدون ناخالصی را خریداری کنید. گاهی دیده می شود که برخی از سودجویان کاکل های ذرت را رنگ کرده و با زعفران مخلوط می کنند! بنابراین اگر زعفران را برای استفاده از خواص دارویی آن تهیه می کنید، توصیه می شود این ادویه پرخاصیت و گران بها را از مراکز معتبری همچون exportvip خریداری کنید. اگر قصد خرید عمده زعفران مرغوب را با قیمت مناسب دارید، می توانید از طریق تماس تلفنی، مراجعه حضوری و یا ثبت سفارش آنلاین خرید خود را انجام دهید.
